Bijna de hele maand september stond in het teken van Ramadan of Ramzan zoals het hier wordt genoemd. Ramadan is het grote vasten voor moslims. Een uitzondering wordt er gemaakt voor kinderen (waartoe ook verstandelijk gehandicapten gerekend worden), ouderen, zwangere vrouwen, zieken, mensen die reizen en vrouwen die ongesteld zijn. Die laatste drie groepen moeten hun verzuimdagen wel naderhand inhalen. De meeste mensen in Nederland weten dat moslims tijdens Ramadan tussen zonsopgang en zonsondergang niks mogen eten en drinken. Wat minder mensen weten is dat je ook niet mag roken en geen sex (ook geen masturbatie) mag hebben. Sommige moslims vinden zelfs dat je je eigen speeksel niet zou mogen doorslikken. Vandaar dat je tijdens Ramadan geregeld mensen op de grond ziet spugen. Omdat in Pakistan 97 procent van de mensen moslim is, wordt het dagelijks leven bepaald door Ramadan. Dat betekende voor ons, dat we niet in het openbaar mochten eten of drinken (al zouden veel mensen het wel accepteren als we dat wel deden, omdat we immers buitenlanders en reizigers zijn). Daarnaast bleken overheidskantoren minder lang open te zijn en waren sommige mensen door het te kort aan water en voeding aan het eind van de dag niet meer helemaal helder. Zo kochten we bij een marktkoopman een dozijn bananen (bananen worden hier per dozijn verkocht) en een watermeloen. Zowel de bananen als de watermeloen kostten vijftig roepies per stuk, maar de marktkoopman vroeg ons slechts 50 roepies in totaal.
Ramadan is in de Islamitische kalender een gewone maand, zoals bij ons augustus of september. Het probleem bij de islamitische kalender is, dat het begin van elke maand met het blote oog moet worden vastgesteld. Een nieuwe maand begint als de maan weer zichtbaar wordt. De maan moet met het blote oog worden waargenomen. Er mogen geen hulpmiddelen zoals computers of verrekijkers worden gebruikt. Als het bewolkt is, kan dus niet worden vastgesteld of de nieuwe maand begonnen is. Als het meer dan twee dagen bewolkt is, wordt alsnog de nieuwe maand afgekondigd. Want dan kan worden aangenomen, dat inderdaad de nieuwe maand is begonnen. Anders zou Ramadan in Nederland wel 40 in plaats van 28 dagen kunnen duren. Het plannen op basis van een Islamitische kalender wordt daardoor behoorlijk bemoeilijkt. Je kunt moeilijk iets op de tiende Ramadan afspreken, want dit kan een dinsdag, woensdag of donderdag zijn. Dat is ook één van de redenen, waarom in de meeste moslimlanden gebruik wordt gemaakt van de westerse kalender.
Ramadan is ook een dure maand. Elke avond na zonsondergang wordt er uitgebreid gegeten. Dit wordt ook wel iftar genoemd. Vroeger werd iftar aangekondigd met een kanonschot, maar heden ten dage gebeurt dit middels een korte loei van het luchtalarm onmiddellijk gevolgd door de gebedsoproepen vanuit de vele moskeeën. Deze lijken in de maand Ramadan de luidsprekers nog harder te hebben gezet. Rond iftar zijn de straten uitgestorven en de winkels gesloten. Echt iedereen is dan aan het eten. Ramadan is ook de maand van de naastenliefde. Mensen zijn eerder geneigd om iets aan een bedelaar te geven. Vandaar ook dat tijdens Ramadan meer bedelaars op de straten verschijnen. De regering van de provincie Punjab deed ook een duit in het zakje en besloot om de helft van de kosten van een zak meel te subsidiëren. Zo kon het zijn dat je op een avond een grote truck in de wijk zag staan, met daaromheen een hoop mensen die een zak meel op hun schouder hadden of in de rij stonden om er één te kopen.
Als Ramadan voorbij is, vindt het Suikerfeest plaats. Dit wordt ook hier Eid-ul-fitr genoemd, in de volksmond Eid. In Pakistan wordt niet één dag Suikerfeest gevierd, maar drie. De regering had halverwege Ramadan afgekondigd dat woensdag 1 oktober tot en met vrijdag 3 oktober officiële feestdagen zouden zijn. Dit terwijl nog niet bekend was, wanneer het Suikerfeest precies zou beginnen. Want dat moet dus op de avond van te voren met het blote oog worden vastgesteld. Zoals elk jaar leidde dit vaststellen weer tot grote misverstanden. Terwijl in de meeste moslimlanden op de wereld op dinsdag 30 september het Suikerfeest al was begonnen, vastte Pakistan nog lekker een dag door. Dinsdagavond om tien uur was nog niet op televisie bekend gemaakt, dat het Suikerfeest was begonnen. Iedereen hield er al rekening mee dat het Suikerfeest pas op donderdag 2 oktober van start zou gaan.
Woensdag 1 oktober stond Jane, onze Engelse buurvrouw, voor de deur met de vraag of we 's middags mee gingen zwemmen. Ze vertelde dat ze 's morgens naar haar werk was gegaan, maar dat het verdacht stil was op de weg. Eenmaal aangekomen op haar werk, het United Christian Hospital, bleek dat het die dag toch Suikerfeest was. De regering had om elf uur 's avonds na vijf uur vergaderen, afgekondigd dat op 1 oktober toch het Suikerfeest zou beginnen. De beslissing was naar Pakistaanse gewoonten tamelijk controversieel. Niet alle geestelijken hadden de maan met eigen ogen aanschouwd. Een paar conservatieve geestelijken hadden zelfs aangegeven dat de minister niet bevoegd zou zijn om de maand Ramadan officieel beëindigd te verklaren, omdat hij geen geestelijke is. Dit betekende dat niet in het hele land op 1 oktober het Suikerfeest was begonnen. Een aantal conservatieve moskeeën, waaronder één in de oude stad van Lahore, plakte er nog gewoon een vastendag aan vast. Die late beslissing tot het uitroepen van Suikerfeest had als gevolg dat op 30 september om elf uur 's avonds nog duizenden mensen naar de bazaar gingen om boodschappen te doen. Deze mensen hadden gedacht dat ze op 1 oktober nog boodschappen konden doen.
Met Jane zijn we op de eerste vastendag gaan zwemmen bij de Lahore International Association. De stad was uitgestorven. Op wegen waar het normaal gesproken vaststaat met verkeer, konden we nu gewoon doorrijden en bij winkelcentra waar het normaal helemaal vol staat met auto's en brommers was het angstaanjagend stil. Lahore leek wel een spookstad.
